Umowy na czas określony to dziś jedna z najpowszechniejszych form zatrudnienia, wybierana zarówno przez pracodawców, jak i pracowników. Pozwala elastycznie reagować na potrzeby rynku i organizacji, oferuje zabezpieczenia pracownicze właściwe dla umowy o pracę. Warto mieć jednak na względzie, że od prawidłowego sformułowania zapisów zależy nie tylko bezpieczeństwo stron, lecz także zaufanie w relacji pracodawca–pracownik. Z tego artykułu dowiesz się, jakie są warunki jej zawarcia, ile może trwać umowa na czas określony, jakie prawa przysługują zatrudnionej osobie, co gwarantuje Kodeks pracy.
Czym jest umowa na czas określony?
Umowa na czas określony to rodzaj umowy o pracę, w której strony z góry ustalają, jak długo będzie trwał stosunek pracy. Musi mieć formę pisemną i zawierać m.in. datę rozpoczęcia pracy oraz termin jej zakończenia. Przepisy dotyczące tego rodzaju umowy reguluje art. 25 §1 i 2 Kodeksu pracy.
W praktyce oznacza to, że strony od początku wiedzą, do kiedy trwa zatrudnienie. Taka umowa jest często stosowana w sytuacjach, gdy firma potrzebuje pracownika na określony projekt, okres zastępstwa lub w związku z sezonowością produkcji. Z punktu widzenia pracownika to rozwiązanie, które pozwala sprawdzić się w danej organizacji i często prowadzi do późniejszego zatrudnienia na czas nieokreślony.
Jak zawrzeć umowę na czas określony?
Zawarcie umowy na czas określony wymaga zachowania formy pisemnej. W dokumencie należy wskazać:
- strony umowy,
- datę rozpoczęcia pracy,
- termin zakończenia zatrudnienia,
- warunki wynagrodzenia,
- wymiar etatu i zakres obowiązków.
Warto też pamiętać, że jeśli pracodawca nie dopełni obowiązku pisemnego potwierdzenia warunków zatrudnienia najpóźniej w dniu rozpoczęcia pracy, naraża się na karę grzywny.
Częstą praktyką jest umowa na 6 miesięcy, która służy sprawdzeniu dopasowania pracownika do zespołu i specyfiki stanowiska. Po tym czasie strony mogą kontynuować współpracę na nowych warunkach lub zdecydować się na jej zakończenie.
Ile może trwać umowa na czas określony?
To jedno z najczęściej zadawanych pytań. Przepisy jasno określają maksymalny okres umowy na czas określony oraz liczbę umów, jakie można zawrzeć z jednym pracownikiem.
Zgodnie z art. 25¹ §1 Kodeksu pracy:
- łączny czas trwania umów na czas określony między tymi samymi stronami nie może przekroczyć 33 miesięcy,
- a liczba takich umów nie może być większa niż trzy.
Jeśli limit zostanie przekroczony, kolejna – czyli trzecia umowa o pracę na czas określony – automatycznie przekształca się w umowę bezterminową. Takie rozwiązanie ma chronić pracownika przed nadużywaniem umów terminowych przez pracodawcę.
Wyjątki od reguły – kiedy limity nie obowiązują?
Istnieją sytuacje, w których przepisy dopuszczają odstępstwa od wspomnianej zasady „3 umów i 33 miesięcy”. Limity nie obowiązują, gdy:
- umowa zawierana jest w celu zastępstwa innego pracownika w czasie jego usprawiedliwionej nieobecności,
- praca ma charakter sezonowy lub dorywczy,
- dotyczy realizacji konkretnego projektu, którego czas trwania jest z góry określony,
- istnieją obiektywne przyczyny po stronie pracodawcy, a ten poinformował o nich właściwego okręgowego inspektora pracy.
W takich przypadkach zatrudnienie może trwać dłużej niż 33 miesiące, o ile jest to uzasadnione rzeczywistymi potrzebami organizacyjnymi.
Od kiedy umowa na czas nieokreślony?
Jeśli strony podpiszą więcej niż trzy umowy na czas określony albo przekroczą 33 miesiące zatrudnienia, prawo automatycznie traktuje czwartą umowę jako bezterminową. Nie trzeba podpisywać aneksu – następuje to z mocy prawa.
To oznacza, że po upływie tego okresu pracownik zyskuje stabilizację zatrudnienia, a pracodawca musi stosować zasady właściwe dla umowy bezterminowej. Jak natomiast wygląda rozwiązanie umowy na czas określony?
Rozwiązanie umowy na czas określony
Umowy na czas określony można rozwiązać:
- za porozumieniem stron,
- przez wypowiedzenie,
- bez wypowiedzenia – w sytuacjach przewidzianych prawem.
Wypowiedzenie umowy terminowej wymaga zachowania okresu wypowiedzenia, który jest taki sam jak w przypadku umowy na czas nieokreślony:
- 2 tygodnie – gdy zatrudnienie trwa krócej niż 6 miesięcy,
- 1 miesiąc – gdy trwa co najmniej 6 miesięcy,
- 3 miesiące – gdy trwa co najmniej 3 lata.
Od 2023 r. pracodawca ma obowiązek wskazać przyczynę wypowiedzenia umowy terminowej. Zrównano w ten sposób prawa pracowników zatrudnionych czasowo i bezterminowo.
Dodatkowo, zgodnie z art. 38 Kodeksu pracy, jeżeli pracownik jest objęty ochroną zakładowej organizacji związkowej, pracodawca musi zawiadomić tę organizację o zamiarze wypowiedzenia umowy. Związki zawodowe mogą zgłosić zastrzeżenia lub przedstawić swoje stanowisko, jednak ich opinia nie jest dla pracodawcy wiążąca.
Prawa pracownika zatrudnionego na czas określony
Osoby zatrudnione na podstawie umowy na czas określony korzystają z takich samych praw jak pracownicy zatrudnieni na stałe. Oznacza to m.in. prawo do:
- wynagrodzenia zgodnego z minimalną płacą,
- urlopu wypoczynkowego w wymiarze proporcjonalnym do okresu zatrudnienia,
- zasiłków z tytułu choroby, macierzyństwa czy opieki nad dzieckiem,
- równego traktowania w zakresie warunków pracy i awansu.
Jeśli pracodawca nie planuje kontynuować współpracy, pracownik ma prawo do otrzymania świadectwa pracy oraz – w razie spełnienia warunków – zasiłku dla bezrobotnych.
Ciąża, urlopy i ochrona pracownika
Szczególną ochroną objęte są kobiety w ciąży oraz pracownicy przebywający na urlopach rodzicielskich. Jeśli umowa terminowa miałaby się zakończyć po upływie trzeciego miesiąca ciąży, pracodawca ma obowiązek przedłużyć ją do dnia porodu (art. 177 §3 Kodeksu pracy).
Ochrona przed rozwiązaniem umowy dotyczy także rodziców korzystających z urlopu macierzyńskiego, rodzicielskiego i wychowawczego.
Nieprzedłużenie umowy o pracę na czas określony – co oznacza w praktyce?
Nieprzedłużenie umowy o pracę na czas określony nie wymaga żadnego formalnego wypowiedzenia. Zatrudnienie po prostu wygasa z dniem wskazanym w umowie. Pracodawca nie ma obowiązku informowania o zamiarze jej zakończenia, choć w praktyce dobre standardy HR zalecają taką komunikację z wyprzedzeniem.
Warto jednak pamiętać, że w niektórych przypadkach brak przedłużenia umowy, a przede wszystkim brak odpowiedniej komunikacji w tym względzie, może być uznany za przejaw dyskryminacji, np. ze względu na ciążę lub korzystanie z uprawnień rodzicielskich.
Nieprzedłużenie umowy o pracę – konsekwencje dla pracownika
W momencie, gdy nieprzedłużenie umowy o pracę następuje z przyczyn leżących po stronie pracodawcy (np. likwidacja stanowiska), pracownik może ubiegać się o status osoby bezrobotnej i zasiłek. Otrzymuje także świadectwo pracy i ma prawo do ekwiwalentu za niewykorzystany urlop.
Warto też wiedzieć, że po zakończeniu umowy na czas określony, jeśli pracownik nadal wykonuje pracę za zgodą pracodawcy, dochodzi do faktycznego przedłużenia stosunku pracy, a więc automatycznie powstaje kolejna umowa – tym razem bezterminowa.
Umowa na czas określony w praktyce HR
Z punktu widzenia firm umowy na czas określony to narzędzie pozwalające elastycznie reagować na potrzeby organizacyjne – np. sezonowość produkcji czy projekty o ograniczonym czasie trwania. Dla pracownika może być to jednak forma mniej stabilna, dlatego ważna jest otwarta komunikacja i jasne określenie zasad współpracy.
W profesjonalnych procesach rekrutacyjnych agencje, takie jak SalesHR, dbają o transparentność. Kandydaci zawsze wiedzą, jaki jest charakter zatrudnienia, a firmy zyskują wizerunek rzetelnych i odpowiedzialnych pracodawców.
Umowa na czas określony – podsumowanie
Umowa na czas określony to rozwiązanie, które może być korzystne dla obu stron – o ile jest stosowane zgodnie z przepisami. Pracownik powinien pamiętać, że:
- łączny okres takiej umowy nie może przekroczyć 33 miesięcy,
- po trzech kolejnych umowach powstaje stosunek pracy bezterminowy,
- przysługują mu wszystkie podstawowe prawa pracownicze.
Dla pracodawcy to sposób na elastyczne planowanie zatrudnienia, ale także odpowiedzialność – za właściwe stosowanie przepisów, jasną komunikację i poszanowanie stabilności zatrudnienia.
FAQ
Czy pracownik na umowie na czas określony ma prawo do urlopu wypoczynkowego?
Tak, przysługuje mu urlop w wymiarze proporcjonalnym do okresu zatrudnienia. Jeśli umowa trwa np. pół roku, pracownik nabywa prawo do 1/12 wymiaru urlopu za każdy przepracowany miesiąc.
Czy umowa na czas określony liczy się do stażu pracy?
Tak. Okres zatrudnienia na podstawie umowy terminowej wlicza się do stażu pracy, od którego zależą m.in. długość urlopu, okres wypowiedzenia czy prawo do odprawy.
Czy można zawrzeć umowę na czas określony na pół etatu?
Tak, przepisy nie ograniczają wymiaru etatu. Umowa może dotyczyć zarówno pełnego, jak i części etatu (np. 1/2, 3/4). Wszystkie limity (3 umowy, 33 miesiące) obowiązują niezależnie od wymiaru czasu pracy.
Udostępnij