Wejście w nową rolę ojca to moment przełomowy, mający odzwierciedlenie również w prawie pracy. Dlatego w polskim prawie pracy przewidziano odrębny rodzaj urlopu – urlop ojcowski, przysługujący pracownikom zatrudnionym na podstawie umowy o pracę, umożliwiający ojcu dziecka spędzenie z nim czasu tuż po narodzinach lub przysposobieniu. Uprawnienie to, choć często mylone z urlopem tacierzyńskim, ma odrębne podstawy prawne, procedury i zasady korzystania.
W poniższym artykule kompleksowo wyjaśniamy, kto może skorzystać z urlopu ojcowskiego, ile czasu na wykorzystanie urlopu ma pracownik, do jakiego wieku dziecka przysługuje to świadczenie, ile płatny jest taki urlop i jak prawidłowo złożyć wniosek. Znajdziesz tu również wzór wniosku oraz informacje dotyczące ZUS, świadectwa pracy i wymagań formalnych.
Podstawa prawna i definicja
Zgodnie z art. 182³ Kodeksu pracy, pracownikowi – ojcu wychowującemu dziecko lub przyjmujący dziecko na wychowanie – przysługuje prawo do urlopu ojcowskiego w wymiarze 2 tygodni. Uprawnienie to nie jest uzależnione od stażu pracy ani rodzaju umowy – istotne jest jedynie, aby ojciec dziecka był zatrudniony na podstawie umowy o pracę.
Urlop ojcowski przysługuje w związku z narodzinami lub przysposobieniem dziecka. Jego celem jest umożliwienie ojcu aktywnego uczestniczenia w pierwszych chwilach życia dziecka lub w procesie adaptacji po adopcji.
W odróżnieniu od urlopu tacierzyńskiego, który polega na przejęciu przez ojca części urlopu macierzyńskiego od matki dziecka, urlop ojcowski przysługuje niezależnie od jakiejkolwiek decyzji drugiego rodzica.
Wymiar i wykorzystanie urlopu
Wymiar urlopu ojcowskiego to 14 dni kalendarzowych (czyli nie tylko dni roboczych, lecz również weekendy i święta), które można wykorzystać jednorazowo lub w dwóch częściach – po 7 dni każda.
Z punktu widzenia pracownika istotne jest, ile dni roboczych urlopu realnie “wypada” w tym okresie – przy dwóch pełnych tygodniach może to być od 10 do 12 dni roboczych, w zależności od kalendarza.
Do jakiego wieku dziecka można skorzystać z urlopu ojcowskiego?
Pytanie do jakiego wieku dziecka można skorzystać z urlopu ojcowskiego budzi sporo wątpliwości. Ojciec biologiczny ma prawo do urlopu ojcowskiego do ukończenia przez dziecko 12 miesiąca życia, jeśli dziecko urodziło się po 26 kwietnia 2023 roku. W przypadku dzieci urodzonych przed tą datą, termin ten wynosi 24 miesiące od dnia urodzenia.
W przypadku adopcji, ojciec ma prawo skorzystać z urlopu do 12 miesięcy od uprawomocnienia się postanowienia o przysposobieniu, ale nie dłużej niż do ukończenia przez dziecko 14 roku życia.
Ile jest płatny urlop ojcowski?
Urlop ojcowski jest w 100% płatny. Pracownik otrzymuje zasiłek macierzyński, finansowany przez ZUS. Wysokość świadczenia wynosi 100% podstawy wymiaru, czyli średniego wynagrodzenia z ostatnich 12 miesięcy (lub krótszego okresu, jeśli pracownik pracuje krócej).
Warto więc pamiętać, że niezależnie od formy wykorzystania urlopu – w całości lub w częściach – przysługuje pełne wynagrodzenie.
ZUS wypłaca świadczenie bezpośrednio pracownikowi lub za pośrednictwem pracodawcy – zależnie od liczby zatrudnionych osób i uprawnień do wypłaty świadczeń chorobowych.
Formalności, zasady i termin złożenia wniosku
Aby skorzystać z urlopu ojcowskiego, należy złożyć wniosek do pracodawcy. Wskazuje na to wprost art. 1823 § 2.
Art. 1823 § 2 Kodeksu pracy
Urlop ojcowski jest udzielany na wniosek w postaci papierowej lub elektronicznej składany przez pracownika – ojca w terminie nie krótszym niż 7 dni przed rozpoczęciem korzystania z urlopu. Do wniosku dołącza się dokumenty określone w przepisach wydanych na podstawie art. 1868a. Pracodawca jest obowiązany uwzględnić wniosek pracownika.
Wniosek musi być złożony najpóźniej 7 dni przed planowanym rozpoczęciem urlopu. Pracodawca ma obowiązek zaakceptować wniosek, o ile został on złożony najpóźniej 7 dni przed planowanym terminem urlopu ojcowskiego. Jeśli pracownik złoży wniosek po tym terminie, pracodawca może odmówić jego uwzględnienia.
Do wniosku należy dołączyć:
- odpis aktu urodzenia dziecka (lub postanowienie sądu o przysposobieniu),
- kopię prawomocnego postanowienia sądu o przysposobieniu dziecka, w przypadku gdy wniosek dotyczy udzielenia urlopu ojcowskiego albo jego części na dziecko przysposobione;
- oświadczenie, że pracownik nie korzystał dotychczas z urlopu ojcowskiego na to dziecko.
Zasady korzystania z urlopu mówią jasno: każda z dwóch możliwych części musi obejmować 7 dni, a urlop nie może zostać przerwany lub przesunięty przez pracodawcę.
Świadectwo pracy a urlop ojcowski
Pracodawca ma obowiązek odnotować fakt wykorzystania urlopu ojcowskiego w świadectwie pracy. Jest to ważne z punktu widzenia kolejnych pracodawców oraz ewentualnych świadczeń z ZUS.
W przypadku zmiany miejsca pracy – nowy pracodawca nie ma obowiązku udzielić urlopu, jeżeli ojciec wykorzystał już przysługujące mu 14 dni wcześniej (potwierdzone przez świadectwo pracy).
Ile czasu na wykorzystanie urlopu ojcowskiego?
Z perspektywy przepisów istotne jest nie tylko do jakiego wieku dziecka przysługuje urlop, ale też ile czasu na wykorzystanie go ma pracownik. Należy go wykorzystać w ciągu:
- 12 miesięcy od narodzin dziecka (dla ojców biologicznych),
- 12 miesięcy od przysposobienia, ale nie później niż do ukończenia przez dziecko 14 roku życia.
Po upływie tych terminów prawo do urlopu wygasa – dlatego warto planować go z wyprzedzeniem.
Przykładowy wzór wniosku
Poniżej znajduje się przykładowy wzór wniosku o urlop ojcowski, który można dostosować do swojej sytuacji:
Wzór: Wniosek o urlop ojcowski
……………………………………..
(miejscowość i data)
……………………………………..
(imię i nazwisko pracownika)
……………………………………..
(adres zamieszkania)
……………………………………..
(telefon kontaktowy)
……………………………………..
(nazwa i adres pracodawcy)
WNIOSEK O UDZIELENIE URLOPU OJCOWSKIEGO
Zgodnie z art. 182³ Kodeksu pracy zwracam się z prośbą o udzielenie mi urlopu ojcowskiego
na dziecko …………………………………… (imię i nazwisko dziecka), urodzone w dniu ……………………
w wymiarze 14 dni, w terminie od ……………… do ………………….
Jednocześnie oświadczam, że nie korzystałem wcześniej z urlopu ojcowskiego
na w/w dziecko oraz nie pobierałem zasiłku macierzyńskiego z innego tytułu.
……………………………………..
(podpis pracownika)
Urlop ojcowski – podsumowanie
Urlop ojcowski to nie tylko przywilej, ale też realna szansa na budowanie więzi z dzieckiem od pierwszych dni życia. Ile płatny, ile dni roboczych obejmuje, do jakiego wieku dziecka można go wykorzystać – to pytania, na które warto znać odpowiedzi. Jeśli planujesz go wykorzystać, zadbaj o terminowe złożenie wniosku, komplet dokumentów i zapoznaj się z aktualnymi zasadami.
Pamiętaj również, że każdorazowe skorzystanie z urlopu ojcowskiego powinno być odnotowane w świadectwie pracy, co ma znaczenie przy zmianie miejsca zatrudnienia. Jeśli masz wątpliwości – skonsultuj się z działem HR lub bezpośrednio z ZUS.
Udostępnij