W Polsce obowiązuje zasada swobody umów. W praktyce oznacza to, że strony umowy samodzielnie określają, jaka będzie forma oraz dokładna treść dokumentu. Jednak należy pamiętać, że pomimo dzielących ich różnic obie te umowy muszą być opracowane w zgodzie z przepisami prawnymi kodeksu cywilnego. Ważne jest również takie sformułowanie zapisów, aby jednoznacznie określić rodzaj zobowiązań obu stron. Tylko wtedy będzie możliwe prawidłowe oskładkowanie i opodatkowanie umowy. Wielu przedsiębiorców ma całkiem spory problem z rozróżnieniem umowy o dzieło i zlecenia. Mamy nadzieję, że ten artykuł okaże się pomocny w podjęciu decyzji.
Podstawa prawna i aktualne przepisy
Rozważając umowa o dzieło czy zlecenie, należy odwołać się do przepisów Kodeksu cywilnego. Umowa zlecenie została uregulowana w art. 734–751 k.c. i zalicza się do tzw. umów starannego działania. Oznacza to, że zleceniobiorca zobowiązuje się do wykonywania określonych czynności z należytą starannością, ale nie gwarantuje konkretnego rezultatu. Z kolei umowa o dzieło (art. 627–646 k.c.) jest umową rezultatu – wykonawca przyjmuje na siebie zobowiązanie do stworzenia określonego dzieła, np. programu komputerowego, projektu graficznego, raportu, artykułu, czy instalacji artystycznej. Właściwe zrozumienie tych przepisów jest kluczowe, ponieważ to od ich zastosowania zależy prawidłowe oskładkowanie i opodatkowanie umowy, a także ewentualne skutki kontroli ZUS.
Praktyczne przykłady zastosowania
Różnice między umową o dzieło a zlecenie najlepiej zrozumieć na przykładach. Umowa zlecenie jest właściwa tam, gdzie potrzebna jest powtarzalna czynność – np. obsługa eventu, opieka nad dziećmi, sprzątanie biura, prowadzenie social mediów. W takich przypadkach celem jest wykonywanie usług zgodnie z instrukcjami zleceniodawcy, a nie osiągnięcie unikalnego, materialnego efektu.
Dzieło a zlecenie różni się tym, że dzieło ma jasno określony rezultat, który można zweryfikować. Umowa o dzieło będzie więc właściwa np. przy stworzeniu logo, napisaniu tekstu, wykonaniu sesji zdjęciowej czy zaprojektowaniu strony internetowej. Wątpliwości pojawiają się przy zadaniach powtarzalnych – jeżeli jedna osoba cyklicznie wykonuje „dzieła” tego samego rodzaju, ZUS może uznać, że w istocie chodzi o zlecenie.
Umowa zlecenie a umowa o dzieło – jakie są ich najważniejsze elementy?
Umowę zlecenie podpisuje się między zleceniobiorcą a zleceniodawcą. Musi ona mieć wszystkie podstawowe elementy, które wymieniono w kodeksie cywilnym:
- dane zleceniobiorcy i zleceniodawcy
- określenie przedmiotu zlecenia
- wysokość wynagrodzenia
- datę rozpoczęcia oraz zakończenia umowy
- forma zapłaty (opcjonalnie)
- podpisy obu stron.
Umowa o dzieło jest podpisywana między wykonawcą a zamawiającym. W kodeksie cywilnym nie ma wymogu zachowania formy szczególnej umowy, jednak sporządzenie jej w formie pisemnej będzie zawsze najlepszym rozwiązaniem. W treści warto ująć te elementy, które wymieniliśmy w przypadku umowy zlecenie z tą różnicą, że zamiast przedmiotu zlecenia określamy konkretne dzieło.
Umowa o dzieło a zlecenie – jaka jest podstawowa różnica?
Zasadniczą różnicą pomiędzy tymi dwiema umowami cywilnoprawnymi jest to, że przy umowie zlecenia zleceniobiorca wykonuje czynności, które zostały zapisane w umowie. Musi on zachować tak zwaną należytą staranność. Jednak zleceniobiorca bierze odpowiedzialność jedynie za wykonywanie zawartej w umowie czynności, nie za jej ostateczny efekt.
W przypadku umowy o dzieło pracownik odpowiada za rezultat swojej pracy, a zleceniodawca ma szerokie uprawnienia w zakresie reklamacji
Przedział czasowy podpisania umowy zlecenia może być określony lub nieokreślony. Natomiast dzieło musi być wykonane w konkretnym czasie.
Minimalna stawka godzinowa a umowa o dzieło i zlecenie
Jedną z praktycznych kwestii, które należy wziąć pod uwagę, analizując różnice między umową o dzieło a zlecenie, jest stosowanie minimalnej stawki godzinowej. Minimalna stawka godzinowa ma zastosowanie wyłącznie do umów-zleceń oraz umów o świadczenie usług, do których stosuje się przepisy o zleceniu. Nie dotyczy więc umowy o dzieło. To istotna różnica, która często wpływa na decyzję: umowa o dzieło czy zlecenie. Jeżeli współpraca dotyczy usług wykonywanych cyklicznie lub powtarzalnie, zleceniobiorca musi otrzymać co najmniej kwotę równą minimalnej stawce godzinowej ogłoszonej przez rząd na dany rok. Od 1 stycznia 2025 roku minimalna stawka godzinowa wynosi 30,50 zł brutto.
Czym się różni umowa zlecenie od umowy o dzieło w zakresie wynagrodzenia
Czym się różni umowa zlecenie od umowy o dzieło w praktyce wynagrodzeniowej? W przypadku zlecenia strony nie muszą wprost określać stawki godzinowej – mogą ustalić miesięczne, akordowe lub ryczałtowe wynagrodzenie – ale w przeliczeniu na godzinę nie może ono być niższe niż minimalna stawka godzinowa. Zleceniodawca musi też prowadzić dokumentację potwierdzającą liczbę przepracowanych godzin i przechowywać ją przez 3 lata. Dla umowy o dzieło takie regulacje nie obowiązują – strony mogą swobodnie ustalić wysokość wynagrodzenia za całość dzieła, bez względu na czas pracy. To często powoduje, że w sytuacjach projektowych, gdzie kluczowy jest rezultat, firmy chętniej wybierają umowę o dzieło.
Dzieło a zlecenie – odpowiedzialność przedsiębiorcy
Porównując dzieło a zlecenie, warto wskazać, że to przy zleceniu istnieje obowiązek przestrzegania przepisów o minimalnej stawce godzinowej. Zleceniodawca, który wypłaci wynagrodzenie poniżej gwarantowanego minimum, naraża się na karę grzywny od 1 000 zł do 30 000 zł. W przypadku umowy o dzieło takiego zagrożenia nie ma, ale zamawiający ponosi ryzyko kontroli ZUS, który może zakwestionować umowę, jeśli nie ma wyraźnego, weryfikowalnego rezultatu pracy.
Umowa o dzieło a umowa zlecenie – potwierdzanie godzin
Dla prawidłowego rozliczenia zleceniobiorca powinien potwierdzać liczbę godzin pracy w formie pisemnej, elektronicznej lub dokumentowej, np. w e-mailu lub na rachunku. Umowa o dzieło a umowa zlecenie różnią się więc także tym, że przy dziele liczba godzin nie ma znaczenia – liczy się jedynie rezultat. Przy zleceniu przedsiębiorca musi mieć dokumentację czasu pracy, co pozwala udowodnić, że wypłacone wynagrodzenie nie jest niższe niż stawka minimalna.
Umowa o dzieło i zlecenie a BHP i badania lekarskie
Choć przepisy nie nakładają obowiązku kierowania na badania lekarskie czy szkolenia BHP osób zatrudnionych na podstawie umów cywilnoprawnych, pracodawca ma obowiązek zapewnić im bezpieczne i higieniczne warunki pracy. Dotyczy to zarówno osób zatrudnionych na umowa o dzieło i zlecenie, jak i osób samozatrudnionych, które wykonują pracę na terenie zakładu. Jeżeli rodzaj pracy wiąże się z podwyższonym ryzykiem – np. prace na wysokości czy przy maszynach – można wymagać badań lekarskich i szkoleń BHP. Warto to precyzyjnie określić w treści umowy.
Umowa o dzieło a zlecenie – kiedy nie stosuje się minimalnej stawki
Warto też pamiętać, że przepisy o minimalnej stawce godzinowej nie mają zastosowania, gdy zleceniobiorca sam decyduje o miejscu i czasie pracy, a jego wynagrodzenie jest wyłącznie prowizyjne, np. od wartości sprzedaży. Wtedy stawka godzinowa nie jest wymagana. Takie wyłączenie nie dotyczy jednak umowy o dzieło – tutaj wynagrodzenie jest zawsze ustalone za rezultat, więc nie ma w ogóle zastosowania mechanizm minimalnej stawki godzinowej.
Umowa zlecenie i umowa o dzieło – kiedy trzeba płacić składki na ubezpieczenie społeczne?
W przypadku umowy zlecenia, opłacanie składek na ubezpieczenia społeczne (emerytalne, rentowe, wypadkowe) oraz ubezpieczenie zdrowotne jest obowiązkowe. Jest jednak pewien wyjątek. Przekroczenie przez zleceniobiorcę kwoty minimalnego wynagrodzenia z wszystkich posiadanych przez niego umów powoduje, że kolejna umowa zlecenie obowiązkowo podlega jedynie składce zdrowotnej.
W odniesieniu do umowy o dzieło nie ma obowiązku płacenie składek na ubezpieczenie społeczne i zdrowotne. Warto jednak zaznaczyć, że pracodawca musi zgłosić zawarcie umowy o dzieło do ZUS na formularzu RUD.
Umowa zlecenia a umowa o dzieło różnice w płaceniu podatków
Natomiast różnice umowa o dzieło a zlecenie w podatku dochodowym wyglądają tak, że w przypadku umowy zlecenia podatek dochodowy oblicza się po odjęciu od niego składki na ubezpieczenia społeczne.
Przy umowie o dzieło zaliczka na podatek dochodowy pobierana jest od kwoty, która jest pomniejszona jedynie o koszty uzyskania przychodów.
Stawki podatku regulowane są na takich samych zasadach w przypadku obu rodzajów umów. Jeśli wynagrodzenie brutto nie przekracza 200 zł, to należy zastosować 17% zryczałtowany podatek dochodowy. Jeśli jednak wynagrodzenie jest wyższe, to stosuje się opodatkowanie na zasadach ogólnych.
Umowa zlecenie i umowa o dzieło – warunki wypowiedzenia
Umowa zlecenie może być wypowiedziana w każdym momencie. Natomiast zerwanie umowy o dzieło następuje wtedy, gdy niespełnione zostaję określone warunki np. wykonawca wykonuje dzieło w sposób niezgodny z umową bądź nie dotrzymuje określonych terminów.
Umowa o dzieło i zlecenie – podsumowanie
Umowa o dzieło i umowa zlecenie różnią się znacząco, nie tylko pod względem treści, ale również zakresu obowiązków po obu stronach, formy opodatkowania czy oskładkowania. Nie każdy, kto prowadzi własną działalność gospodarczą, musi być specjalistą od prawa pracy. Dlatego warto w razie wątpliwości zasięgnąć rady księgowej lub prawnika i upewnić się, że wybrany rodzaj umowy cywilnoprawnej będzie dla nas odpowiedni.
Artykuły, które mogą Cię zainteresować:
Jak zatrudnić pracownika z Ukrainy – krok po kroku
Dlaczego warto korzystać z usług firm rekrutacyjnych?
Udostępnij